Pierwsze wrażenia po PPK. Czy to na pewno filar emerytalny?

ppk

Wszyscy przywiązujemy ogromną wagę do PPK i ewentualnego sukcesu bądź porażki programu w pierwszych miesiącach po starcie. Jednak czym tak naprawdę jest PPK? Dla wielu osób to naturalny następca OFE, ale moim zdaniem to nie jest dobry tok myślenia.

Dostałem od Fundacji Przyjazny Kraj zaproszenie na spotkanie dotyczące PPK. Na popołudniowej konferencji zebrało się kilkadziesiąt osób z polskiego rynku finansowego, a prelegentami byli: Paweł Borys (Polski Fundusz Rozwoju), Marek Dietl (Giełda Papierów Wartościowych) oraz Leszek Juchniewicz (Pracodawcy RP). Tematem miały być pierwsze wnioski z wprowadzenia w Polsce PPK (Pracowniczych Planów Kapitałowych).

Jasne, po 2 tygodniach od startu programu trudno wyciągnąć daleko idące wnioski, ale pierwsze reakcje uczestników programu (pracodawców i pracowników) dla ludzi z branży finansowej i takich ludzi jak ja (edukacja!), są bardzo istotne.

Przyznaję, że nie spodziewałem się, że tak wielu przedstawicieli polskiego rynku finansowego wda się w dyskusję. Wysłuchaliśmy krótkich prelekcji i zaczęliśmy bombardować panelistów pytaniami i własnymi spostrzeżeniami.

Nie skończyłem jeszcze pełnej analizy PPK, ale chciałbym podzielić się na świeżo spostrzeżeniami z tej ważnej dyskusji. Moim zdaniem padło tu kilka koncepcji, które jak dotąd pojawiały się niezwykle rzadko w analizach lub przekazach medialnych.

Przeczytaj koniecznie: Dlaczego nikt nie wierzy w system emerytalny?

A tutaj obszerna rozmowa na kanale u Wapniaka, dosłownie godzinę po wspomnianej konferencji :)

3 najważniejsze pytania o PPK

Bardzo ważne wnioski przedstawił Marek Dietl, prezes GPW. Ta instytucja przeprowadziła szkolenia dla kilkuset pracodawców (poprzez Fundację GPW), tłumacząc im nie tyle jak działa samo PPK, ale o co chodzi z długoterminowym inwestowaniem oszczędności w ramach emerytury. O co pytali przedsiębiorcy na tych spotkania? 3 pytania przewijały się najczęściej:

1) Czy udział w PPK przekłada się na obniżenie pensji netto?

Możemy się oszukiwać, że z dnia na dzień zaczniemy rozmawiać o długoterminowym inwestowaniu, ale jak mawiają Amerykanie „na koniec dnia” liczy się ile pieniędzy realnie zostanie w naszych portfelach. Jesteśmy niechętni do oszczędzania kosztem obniżonej pensji, stąd również przeświadczenie, że większość Polaków zostanie przy minimalnej stawce PPK.

2) Czy pieniądze będą bezpieczne?

Trudno się dziwić, że to pytanie pada po demontażu OFE. Środki z PPK można w każdej chwili wypłacić i zapewne będzie łatwiej przyjąć to do wiadomości, gdy program zacznie już działać. Nowa ustawa (a właściwie założenia podane mediom) o zmianach w OFE i ich przekształceniu na IKE  zakłada, że przyszły emeryt może jedynie patrzeć na swoje pieniądze do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego, więc w przypadku PPK dostępność tych środków jest niezwykle istotnym czynnikiem.

3) Czy wyjmiemy co najmniej tyle pieniędzy, co włożyliśmy do programu?

Tu jest nieco bardziej skomplikowane zjawisko. Jeśli liczymy wpłaty pracodawców plus dopłaty roczne, to trudno założyć, że pieniędzy będzie mniej niż gdy wpłaciliśmy. Jednak cała sztuka polega na tym, żeby pieniądze zarabiały na rynku kapitałowym poprzez różne instrumenty. Tutaj już pojawia się ryzyko (jeden emeryt trafi na hossę, drugi w roku wypłaty na bessę), jednak mechanizm wbudowany w PPK zakłada zmianę strategii inwestowania w zależności od wieku uczestnika.

Te pytania są niezwykle istotne, bo jeśli padają wśród największych pracodawców i mogą sprawiać wiele problemów pracodawcom, to sytuacja będzie jeszcze bardziej skomplikowana, gdy PPK zaczną docierać do mniejszych miejsc.

Problem z wyborem instytucji

Przyznaję, że to jest temat najmniej przeze mnie zbadany, ale wierzę na słowo, że pracodawcy mają z tym duży problem. Jaką firmę do obsługi PPK wybrać? Wszystkie mówią, że mają doświadczenie i są najlepsze na rynku. Żeby było ciekawiej… wszystkie mają na to dane! Wiecie jak fundusze przekonują do siebie klientów? Wyjmują historyczne dane i przygotowują je tak, aby być w czołówce rynkowej. Widziałem co potrafią sprzedawcy funduszy, absolutnie wierzę na słowo pracodawcom, którzy wypowiadali się na spotkaniu. Wybór firmy obsługującej PPK to jest wyzwanie.

Na spotkaniu padła ważna deklaracja, Polski Fundusz Rozwoju przygotowuje materiały edukacyjne, które mają pomóc pracodawcom w wyborze PPK. Oczywiście PFR nigdy nie może nic sugerować, ale może solidnie wytłumaczyć jak działa praca funduszu i jakie kryteria przyjąć żeby dokonać wyboru. To bardzo istotne, bo przecież od wyboru firmy zależy ile uda się z tych naszych pieniędzy wycisnąć w długim terminie (co powinno być jeszcze łatwiejsze przy tak niskich opłatach).

PPK to nie jest drugi filar

Padł jeszcze jeden istotny wniosek, który przyjdzie do głowy każdemu, kto bardzo dokładnie wgryzie się w ustawę i zrobi kilka wyliczeń. Pracownicze Plany Kapitałowe nie zasypią luki po Otwartych Funduszach Emerytalnych. To bardzo istotne, bo w mediach często rozmawia się o PPK w kontekście następcy OFE, co nie jest do końca prawdą. PPK nie jest nowym drugim filarem. Zaryzykowałbym stwierdzenie, że jest jedynie produktem, któremu bliżej do produktów z III filaru emerytalnego (dobrowolne typu IKE, IKZE, PPE).

Miałem to poruszać w zupełnie odrębnym tekście, ale ten wątek rozmów pojawił się na spotkaniu branży finansowej w kontekście terminowych wypłat. Środki z PPK wypłacane są przez 10 lat. Oznacza to tyle, że osiągając 60 lat zaczynam wypłacać sobie środki z PPK, a one kończą się, gdy mam lat 70. Tyle tylko, że według statystyk, czeka mnie jeszcze kilka, a być może nawet kilkanaście lat życia?! Oprócz tego jest jeszcze kilka argumentów.

Dlaczego PPK nie jest moim zdaniem drugim filarem?

1. Nie jest to system powszechny. Mogą do niego należeć tylko pracownicy. Nie ma w nim miejsca dla samozatrudnionych, nie może do niego przystąpić osoba, która nie ma pracy.

2. Jest to system dobrowolny. Może nieco irytować konstrukcja przymusu wypisywania się z PPK, którą trzeba powtarzać co 4 lata, ale to jest system dobrowolny – nikt nas nie zmusi żeby w nim uczestniczyć.

3. Można w każdej chwili wycofać pieniądze z programu. Jest on tak zbudowany, że uczestnik PPK traci sporo benefitów, jeśli wycofa się przed wiekiem emerytalnym, ale można pieniądze wypłacić wcześniej.

To wszystko sprawia, że PPK jest raczej produktem zbliżonym do produktów trzeciego filaru niż czymś zbliżonym do OFE. Jednak w kontekście ogólnopolskiej dyskusji, cały czas widzimy w PPK magiczny sposób na zasypanie gotówką problemu niskich emerytur. Jak w takim razie rozwiązać ten problem w długim terminie?

Zbudować nawyki, a nie filary

Po zmianach w OFE, nie da się zbudować jedną ustawą nowego systemu emerytalnego. Dużo ważniejsza jest odbudowa zaufania do samego systemu emerytalnego (PPK ma dużą presję – musi być nieskazitelne i transparentne). Nawet jeśli co drugi pracownik nie zdecyduje się na PPK od razu i będzie zaledwie 50% partycypacji, to w długim terminie ta liczba będzie prawdopodobnie rosła. Zrobi to zaufanie do systemu – kwartał po kwartale ludzie będą widzieć, że system działa, pieniądze się odkładają, da się je wypłacić itp. Rekomendacja jest najsilniejszym bodźcem w finansach, dużo ważniejsze jest polecenie PPK przez znajomego w pracy niż eksperta w telewizji.

Nie ma znaczenia czy polski system emerytalny będzie miał wiele produktów (heloł, mamy już IKE, IKZE, PPK, PPE, OFE). Dużo ważniejsze jest odbudowanie zaufania do całego systemu i tym samym nakłonienie Polaków do budowania trzeciego filaru emerytalnego. Nawyk oszczędzania na emeryturę jest dużo ważniejszy niż to jakiego w tym celu produktu użyjemy.

Padł jeszcze jeden argument w trakcie spotkania, który wydaje się oczywisty dla wszystkich, którzy mają z tyłu głowy, że emerytury to nie jest problem każdego z osobna, ale też nas wszystkich jako społeczeństwa:

Jeśli politycy w jakikolwiek sposób „zreformują” PPK tak jak to zrobili z OFE, to kolejnej szansy dla naszego systemu emerytalnego już nie będzie.

PPK dla dociekliwych

Mam jeszcze dla Was 2 fajne rzeczy, w których maczała palce Fundacja Przyjazny Kraj. Podjęli się tematu Pracowniczych Planów Kapitałowych już dawno temu i wraz z Polityka Insight zrobili 2 raporty, które mogą Wam pomóc zrozumieć zagadnienia związane z systemem emerytalnym. Bardzo fajna i przydatna wiedza, poniżej linki:

A tymczasem wracam do lektury ustawy o PPK i czekam z niecierpliwością na przepisy o zmianie OFE na IKE.

Tomek Jaroszek

Tomek Jaroszek

Jednoosobowa redakcja bloga Doradca.tv :)

Podobał Ci się tekst? Podziel się nim!

0 0 votes
Article Rating
Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
Tomasz Jaroszek

Tomek Jaroszek

Cześć! Jestem Tomek. Pewnego dnia rzuciłem pracę na etacie i założyłem własną firmę oraz tego bloga. To była doskonała decyzja, a jeśli chcesz poznać tę historię lepiej, to koniecznie przeczytaj więcej o samym blogu.

Ulubione teksty
Szukaj
0
Would love your thoughts, please comment.x